بررسی نوع عمل ژن در کنترل ژنتیکی صفات زراعی ذرت با استفاده از تلاقی دی آلل*

به منظور مطالعه نوع عمل ژن در کنترل عملکرد دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، طول بلال، قطر بلال، تعداد دانه در ردیف بلال، تعداد ردیف دانه، تعداد دانه در بلال، وزن صد دانه، درصد چوب بلال، وزن دانه در بلال ذرت یک طرح دی آلل با 14 لاین خالص اجرا گردید. والدها و نسل f1 تلاقی ها در طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1385 در مزرعه مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. تفاوت بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بنابراین داده ها به روش 2 و مدل 1 گریفینگ تجزیه و تحلیل گردید. واریانس ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای کلیه صفات در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. نتایج حاصل نشان داد که در کنترل صفات قطر میانی بلال، تعداد ردیف دانه در بلال، وزن صد دانه و درصد رطوبت دانه نقش اثر افزایشی ژن ها بیشتر از اثر غیر افزایشی است، ولی برای صفات عملکرد دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، تعداد دانه در ردیف بلال و تعداد دانه در بلال نقش اثر غیر افزایشی بیشتر از اثر افزایشی و برای طول بلال، درصد چوب بلال و وزن دانه در بلال نقش اثر افزایشی و غیر افزایشی ژن ها تقریبا یکسان بود. وراثت پذیری عمومی نسبتا بالایی برای کلیه صفات بدست آمد (بیشتر از 60 درصد). مقدار وراثت پذیری خصوصی عملکرد 25 درصد برآورد گردید، بیشترین مقدار وراثت پذیری خصوصی مربوط به تعداد ردیف دانه در بلال (71 درصد) و کمترین آن مربوط به ارتفاع بلال (18 درصد) بود. بهترین والدین در ترکیب پذیری عمومی برای عملکرد دانه لاین های k19/1، k166b و k3615/2 بودند. برای سایر صفات هم حدود 50 درصد لاین ها ترکیب پذیری عمومی معنی داری نشان دادند. اثر ترکیب پذیری خصوصی لاین ها در کلیه صفات در تعداد کمی از دورگ ها معنی دار گردید. بیشترین مقدار میانگین هتروزیس نسبت به والد برتر برای عملکرد دانه مربوط به دورگa679 × k3493/1 بود.